Vlak na de vorige meetronde is een aantal versoepelingen doorgevoerd. Sinds 25 september is de verplichting om 1,5 meter afstand te houden omgezet in een advies en het thuiswerkadvies is versoepeld. Ook is het coronatoegangsbewijs ingevoerd voor drukke plekken waar geen 1,5 meter afstand gehouden kan worden.

Vertrouwen in de overheid blijft laag, toename van het aantal voorstanders van meer maatregelen

Ondanks dat de besmettingscijfers en ziekenhuisopnames tussen de vorige meting (medio september) en deze meetronde (20-24 oktober) fors zijn toegenomen, rapporteren deelnemers geen toename in het gevoel van dreiging van het virus, wel een lichte afname in draagvlak voor verschillende maatregelen. Het vertrouwen in het coronabeleid van de overheid blijft stabiel laag (28% is positief), en fors lager onder deelnemers die niet zijn gevaccineerd (1% is positief, 87% negatief) dan onder deelnemers die wel zijn gevaccineerd (29% is positief, 21% negatief). We zien wel dat een groter deel van de deelnemers nu aangeeft dat de overheid te weinig maatregelen neemt (van 26% vorige meetronde naar 39% nu), hoewel het aandeel deelnemers dat vindt dat er precies genoeg maatregelen zijn het grootst blijft (48%). Deelnemers geven in de vrije opmerkingen aan dat er behoefte is aan aanscherping (en handhaving) van de soepele maatregelen.

Weinig draagvlak voor advies om afstand te houden, daling in naleving

Met de versoepelingen die mogelijk werden door het invoeren van het coronatoegangsbewijs, wordt het opnieuw drukker op verschillende locaties. Dit is onder andere terug te zien in een daling van het percentage deelnemers dat drukte heeft vermeden (53% in de vorige meetronde en 45% nu). Zoals verwacht zien we dat met name op locaties waar het coronatoegangsbewijs geldt, minder vaak 1,5 meter afstand wordt gehouden (bijvoorbeeld, daling van 49 naar 26% voor culturele instellingen). Op feestjes, het werk en in de supermarkt blijkt afstand houden wederom het lastigst: minder dan 20% van de mensen zegt dat dit lukt. Het draagvlak voor de 1,5 meter is sinds de aankondiging van het afschaffen fors gedaald, en dat heeft nu doorgezet: van 75% in augustus 2021 naar 55% nu. Deelnemers met een lager draagvlak voor afstand houden, houden zich ook minder aan dit advies. Een veelgenoemde reden om geen afstand te houden is dat dit door de versoepelingen lastig of onmogelijk is. Men benoemt hierbij dat sociale druk (zoals bij handen schudden) of inrichting van de omgeving (zoals bij drukte op openbare plekken) hierbij een rol spelen. Het blijkt inderdaad dat deelnemers die het gemakkelijker vinden om afstand te houden en personen in hun omgeving afstand zien houden, zelf ook vaker afstand houden.

De verhoogde sociale activiteiten lijken een positief effect te hebben op sociaal welbevinden. Deze meetronde voelen opnieuw minder deelnemers zich eenzaam, een kleiner deel mist het om familie en vrienden in het echt te zien en sociale contacten worden positiever beoordeeld. Psychische gezondheid en mentaal welbevinden zijn stabiel ten opzichte van de vorige meetronde.

Daling in GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) testen bij klachten

Er is opnieuw een daling in het percentage deelnemers dat zich bij klachten laat testen bij de GGD (33% nu versus 41% vorige ronde). Het aantal mensen dat een zelftest doet bij klachten is relatief stabiel gebleven (30% vorige ronde naar 32% nu). Binnen de groep deelnemers die een coronatest doet bij klachten, doen deelnemers met meerdere klachten of met zwaardere klachten (zoals moeilijk ademen of koorts) vaker een GGD test dan een zelftest. Daarnaast doen deelnemers die het makkelijker vinden om zich te laten testen vaker een GGD test.

Het percentage deelnemers dat zich helemaal niet laat testen bij klachten is deze meetronde licht gestegen van 35% naar 39%. Deelnemers die denken dat zich laten testen bij klachten helpt om het coronavirus te bestrijden doen vaker een coronatest bij klachten, waarbij deelnemers die een GGD test doen het meest overtuigd zijn van de effectiviteit van dit advies.

Afname ventilatie woning en luchten bij bezoek

Sinds de vorige meetronde is er een forse daling in het percentage deelnemers dat zorgt voor voldoende frisse lucht in de woning. Nog slechts 39% van de deelnemers heeft meestal of altijd een raam of ventilatierooster open en lucht minimaal twee keer per dag de woning goed door (73% in vorige ronde). Ook rondom het ontvangen van bezoek wordt er minder goed geventileerd. De helft van de deelnemers heeft een raam of ventilatierooster open terwijl er bezoek is (vorige ronde 75%) en het luchten van de woning voor- en nadat er bezoek was gebeurt door respectievelijk 36 en 37% van de deelnemers (vorige ronde 62 en 63%). Deelnemers benoemen dat ze minder goed luchten door het koudere weer.

Beperkte controle coronatoegangsbewijs

In de week voor het invullen van de vragenlijst, heeft 67% van de gevaccineerde deelnemers een locatie bezocht waar het coronatoegangsbewijs verplicht is. Ongevaccineerde deelnemers hebben deze locaties minder vaak bezocht, waarbij ruim de helft (51%) aangaf dat wel te willen maar niet te doen omdat ze zich niet wilden laten testen. Uit de vrije opmerkingen blijkt onvrede en onduidelijkheid over het coronatoegangsbewijs. Bijvoorbeeld omdat mensen die gevaccineerd zijn ook besmet kunnen zijn maar toch zonder testbewijs naar binnen mogen, omdat werknemers in dezelfde locatie geen toegangsbewijs nodig hebben of omdat de handhaving niet goed is. Deelnemers geven aan dat binnen de horeca 21% van de deelnemers tijdens hun laatste bezoek volledig is gecontroleerd (coronatoegangsbewijs plus legitimatie) en 59% gedeeltelijk (alleen coronatoegangsbewijs), tegenover ongeveer 50% en 33-48% op de andere locaties waar een coronatoegangsbewijs verplicht is. Bij deze andere locaties worden doorgaans aan de deur al toegangskaarten gecontroleerd, waardoor deze locaties beter ingericht zijn op het controleren van het coronatoegangsbewijs. 

Dit en meer blijkt uit de zestiende ronde van het vragenlijstonderzoek van de RIVM Corona Gedragsunit in samenwerking met GGD GHOR Nederland Gemeentelijke / Gemeenschappelijke GezondheidsDienst – Geneeskundige HulpverleningsOrganisatie in de Regio (Gemeentelijke / Gemeenschappelijke GezondheidsDienst – Geneeskundige HulpverleningsOrganisatie in de Regio) en de 25 GGD’en, uitgevoerd tussen 20 en 24 oktober 2021 onder 38.403 deelnemers.