In deze video wordt de relatie tussen het humaan papillomavirus (HPV) en baarmoederhalskanker uitgelegd.

Sandra van Dijk-de Bruin, programmamanager bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker bij het RIVM, geeft nadere uitleg over de leeftijden van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

SANDRA VAN DIJK-DE BRUIN: 'We gebruiken in Nederland een hele goede test. Daarmee is het voldoende als we vijf keer in je leven testen.'

(RUSTIGE BEAT)

BEELDTEKST: Vier vragen over leeftijden bevolkingsonderzoek.

Sandra van Dijk-de Bruin, programmamanager bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (RIVM).

BEELDTEKST: Wanneer krijg ik een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek?

SANDRA VAN DIJK-DE BRUIN: 'Je krijgt je eerste uitnodiging als je 30 bent geworden. En daarna elke vijf tot tien jaar tot je 60e verjaardag. Een paar maanden voor je 30e verjaardag krijg je alvast een vooraankondiging, zodat je kunt nadenken of je wel of niet wilt meedoen.'

BEELDTEKST: Waarom zit er soms 5 en soms 10 jaar tussen 2 uitnodigingen?

SANDRA VAN DIJK-DE BRUIN: 'In Nederland gebruiken we een hele goede test. Daarmee is het voldoende als we je maar vijf keer in je leven testen. We hebben er daarvoor gekozen om dat te doen bij 30, 35, 40, 50 en 60 jaar. Een HPV-Infectie duurt vaak 10 tot 15 jaar voordat het naar baarmoederhalskanker leidt. Het groeit heel langzaam, dus dat is voldoende. Alleen in sommige gevallen, bijvoorbeeld als je eerder niet hebt meegedaan of als je eerder HPV-positief was, dan nodigen we je wel vaker uit, want dan is dat niet voldoende. En dan krijg je nog een brief bij 45, 55 of 65. Als je klachten hebt, dan moet je altijd meteen naar de huisarts gaan en niet wachten op je uitnodiging.'

BEELDTEKST: Waarom start het bevolkingsonderzoek bij 30 jaar?

SANDRA VAN DIJK-DE BRUIN: 'Onder de 30 jaar zijn de nadelen groter dan de voordelen. Ook als je onder de 30 bent, kun je HPV- positief zijn of afwijkende cellen hebben. Maar bijna altijd ruimt je lichaam dat dan zelf op. Als we je zouden testen, moeten we je doorverwijzen, krijg je een behandeling of je maakt je onnodig ongerust. En dat zou dan voor niets zijn met de risico's van dien. Daarom starten we bij 30. En we kijken natuurlijk regelmatig of dat nog steeds een goede keuze is.'

BEELDTEKST: Waarom krijg je bij 60 jaar de laatste uitnodiging?

SANDRA VAN DIJK-DE BRUIN: 'Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij mensen tussen de 30 en de 60. Daarom krijg je je laatste uitnodiging als je 60 bent geworden. Daarna worden de nadelen groter dan de voordelen. Want de kans dat je dan nog afwijkende cellen ontwikkelt, is niet zo groot. Zeker niet als je op je 60e HPV-negatief was. Test je bij 60 jaar HPV-positief? Dan krijg je nog wel een extra uitnodiging als je 65 bent. En we kijken regelmatig of dat een goede keuze is.'

(UPTEMPO MUZIEKJE)

BEELDTEKST: Logo Rijksinstituut voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Meer informatie? Rivm.nl/baarmoederhalskanker. Een productie van het RIVM ©2022. De zorg voor morgen begint vandaag.

Kim Houben-Storm, doktersassistente, geeft nadere uitleg over het meedoen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

KIM HOUBEN-STORM: 'Je hebt een oproep gekregen voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Waarom is dit belangrijk en hoe gaat dit in z'n werk? Ik leg het je uit.'

(RUSTIGE BEAT)

BEELDTEKST: Vier vragen over deelname aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Waarom is dit onderzoek belangrijk voor mij?

KIM HOUBEN-STORM: 'Jaarlijks krijgen 800 mensen in Nederland baarmoederhalskanker. Door mee te doen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker sporen we HPV op. Dit is het virus dat meestal baarmoederhalskanker veroorzaakt. En door een voorstadium te behandelen, kan baarmoederhalskanker voorkomen worden. Dit is een voordeel van het meedoen aan het bevolkingsonderzoek. Nadelen zijn er helaas ook. Een voorstadium wordt niet altijd kanker. Dit betekent eigenlijk dat het soms ook vanzelf over gaat en de behandeling dus niet nodig is geweest. Jammer genoeg weten we dit niet van tevoren. Ook biedt het onderzoek geen 100% garantie. Baarmoederhalskanker wordt niet altijd gevonden. Je beslist zelf of je meedoet aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. En meedoen is gratis.'

BEELDTEKST: Hoe gaat het onderzoek?

KIM HOUBEN-STORM: 'Dit kan op twee manieren. Door middel van een uitstrijkje of door middel van een zelfafnameset. Voor het uitstrijkje maak je een afspraak bij je huisarts waarbij de assistente wat cellen wegneemt uit je baarmoedermond en dit voor je opstuurt naar het laboratorium. De tweede manier is door middel van een zelfafnameset. Deze kun je gratis thuis aanvragen. Bij deze methode ga je zelf wat cellen afnemen uit je vagina en deze stuur je op naar het laboratorium. Zij gaan het dan voor jou onderzoeken of je het HPV-virus bij je draagt. Draag je dit virus niet bij je, dan is er geen verder onderzoek nodig. Maar heb je dit virus wel bij je, dan willen we graag kijken of er afwijkende cellen aanwezig zijn. Afwijkende cellen kunnen een verhoogd risico geven op baarmoederhalskanker. Als je HPV hebt, is het dus belangrijk dat je naar je huisarts gaat voor het maken van een uitstrijkje.'

BEELDTEKST: Doet het maken van een uitstrijkje pijn?

KIM HOUBEN-STORM: 'Nee, dit doet geen pijn. Maar je kunt het wel ongemakkelijk vinden. Mocht dit het geval zijn, zeg dat dan alsjeblieft tegen je doktersassistente. Dan kan ze daar rekening mee houden door bijvoorbeeld een kleinere eendenbek te gebruiken. Ook kan ze met je afspreken dat wanneer het niet prettig is, ze stopt. Je kunt ook deelnemen door een zelfafnameset te gebruiken.'

BEELDTEKST: Ik ben gevaccineerd tegen HPV, is meedoen aan het bevolkingsonderzoek dan nodig?

KIM HOUBEN-STORM: 'Sinds 2009 worden meisjes gevaccineerd tegen HPV. HPV is het virus waarmee baarmoederhalskanker veroorzaakt wordt. Je wordt dan gevaccineerd tegen twee types HPV, de twee die de meeste baarmoederhalskanker veroorzaken. Met de HPV-vaccinatie ben je dus veel beter beschermd tegen het krijgen van baarmoederhalskanker. Maar 100% bescherming biedt het niet. En daarom is het heel belangrijk dat je meedoet aan het bevolkingsonderzoek. Ook al ben je gevaccineerd. Weet je niet of je gevaccineerd bent? Vraag het aan je ouders of kijk het na op de website van het Rijksvaccinatieprogramma.

(RUSTIGE PIANOMUZIEK)

BEELDTEKST: Logo RIVM. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Meer informatie? Rivm.nl/baarmoederhalskanker. Een productie van het RIVM ©2022. De zorg voor morgen begint vandaag.

Nadia, huisarts, geeft nadere uitleg over de mogelijke uitslagen van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

NADIA: 'Welke uitslagen zijn er mogelijk na een uitstrijkje en wat gebeurt er daarna?'

(RUSTIGE BEAT)

BEELDTEKST: Vier vragen over de uitslag van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Welke uitslag kan je krijgen?

NADIA: 'Baarmoederhalskanker wordt bijna altijd veroorzaakt door het HPV-virus, oftewel het humaan papillomavirus. En als je een bevolkingsonderzoek krijgt van baarmoederhalskanker, dan wordt er eerst gekeken of je dat virus hebt. Als je dat virus hebt, dan wordt gekeken of er ook afwijkende cellen zijn. En afwijkende cellen kan betekenen dat je een voorstadium hebt van baarmoederhalskanker. Er zijn vier verschillende uitslagen mogelijk. De eerste uitslag is dat er geen HPV gevonden is. Dan wordt er niet verder gekeken naar of er afwijkende cellen zijn. De tweede uitslag is dat er wel HPV gevonden is, maar dat er geen afwijkende cellen gevonden zijn. Maar dat willen we wel in de gaten houden. Dus dan is het nodig om na één jaar nog een uitstrijkje te laten maken. De derde uitslag is dat er wel HPV gevonden is en dat er ook licht afwijkende cellen gevonden zijn. Dat is nog geen voorstadium van baarmoederhalskanker en het lichaam ruimt het meestal vanzelf weer op. Maar dan is het ook nodig om in de gaten te houden en dus na een jaar weer een uitstrijkje te moeten maken. Stel: er zijn weer afwijkende cellen gevonden, dan is het nodig om naar de gynaecoloog verwezen te worden. De vierde uitslag is dat er HPV gevonden is en dat er ook afwijkende cellen gevonden zijn. Dan heb je een grotere kans op baarmoederhalskanker. Dan is 't nodig om verwezen te worden naar de gynaecoloog voor verder onderzoek.

BEELDTEKST: Is een jaar wachten met een controle-onderzoek wel veilig?

NADIA: 'Als het HPV-virus gevonden wordt, dan is het nodig om na één jaar een controle-uitstrijkje te doen. Dat voelt misschien lang, maar baarmoederhalskanker heeft ongeveer 10 tot 15 jaar nodig om zich te ontwikkelen. Een controle-uitstrijkje na één jaar is daarom veilig. Als er dan toch afwijkende cellen gevonden worden, dan is het meestal goed te behandelen. Dan is het ook nodig om verwezen te worden naar de gynaecoloog.'

BEELDTEKST: Waarom wordt er bij een controle-onderzoek niet meer getest of ik nog HPV heb?

NADIA: 'De kans is best groot dat er na één jaar nog steeds HPV is. Het lichaam doet er namelijk best lang over om het HPV-virus op te ruimen. En dat is niet erg, zolang het geen afwijkende cellen veroorzaakt. En daar is dit controle-uitstrijkje voor. We kijken dus niet naar HPV, maar wel naar of er afwijkende cellen zijn.

BEELDTEKST: Hoe gaat het vervolgonderzoek?

NADIA: 'Als je bent verwezen naar de gynaecoloog, dan gaat de gynaecoloog kijken naar de baarmoedermond, hoe de baarmoedermond eruitziet. En soms worden er ook stukjes weefsel weggehaald, ook wel biopten. En afhankelijk van wat er uit die onderzoeken komt, bepaalt de gynaecoloog of, en zo ja, wat voor behandeling er dan verder nodig is. Soms wordt er meteen een behandeling gedaanom afwijkende cellen te behandelen. En dat gebeurt dan onder plaatselijke verdoving.

BEELDTEKST: Logo RIVM. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volkgsgezondheid, Welzijn en Sport. Meer informatie? Rivm.nl/baarmoederhalskanker. Een productie van het RIVM ©2022. De zorg voor morgen begint vandaag.

Deze video van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu is een gebruiksaanwijzing voor de HPV-zelfafnameset.

BEELDTEKST: Gebruiksaanwijzing voor de zelfafnameset.

VOICE-OVER: 'De zelfafnameset is een betrouwbare manier om zelf cellen uit de vagina af te nemen voor het testen op HPV. Dit is het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken.'

'Wat u vooraf moet weten:
Lees de gebruiksaanwijzing goed door voordat u begint. Neem rustig de tijd om de test uit te voeren.
De zelfafnameset is alleen voor eigen gebruik. De barcode op de sticker is gekoppeld aan uw persoonlijke gegevens.
De zelfafnameset is steriel verpakt.
Haal het staafje pas kort voor gebruik uit het buisje en zorg dat u de punt van het staafje niet aanraakt.
Niet gebruiken tijdens menstruatie, in geval van ongewone bloedingen of bekkenpijn.
Niet gebruiken tijdens zwangerschap op binnen 6 weken daarna.
Bent u onder behandeling van de gynaecoloog? Neem dan contact op met uw behandelaar over het gebruik van de zelfafnameset.
De zelfafnameset is voor eenmalig gebruik. Hergebruik kan tot besmetting of een onjuiste uitslag leiden.'

'Hoe voert u de test uit?
Was uw handen met zeep en droog ze af. (EEN VROUW WAST HAAR HANDEN MET WATER EN ZEEP)
Neem een gemakkelijke houding aan, bijvoorbeeld zoals u een tampon inbrengt. U kunt de zelfafnameset zittend, staand of liggend gebruiken.
Houd het buisje met één hand vast en gebruik de andere hand om de blauwe strip te verwijderen. (EEN VROUW VERWIJDERT DE BLAUWE STRIP)
Draai de dop los en trek hem van het buisje. Bewaar het buisje. Dit heeft u straks nog nodig. (EEN VROUW DRAAIT DE DOP LOS)
Pak het staafje met twee vingers vast op de rode markering. De markering laat zien hoe ver u het staafje moet inbrengen. Dit is diep genoeg om een goed monster af te nemen. (EEN VROUW PAKT HET STAAFJE MET TWEE VINGERS VAST OP DE RODE MARKERING)
Duw met één hand uw schaamlippen uit elkaar. Breng met de andere hand het staafje in tot uw vingers de vagina raken. Het staafje mag niet in de plasbuis worden gestoken.
Draai het staafje 20 seconden rond in uw vagina. U hoeft de wanden van de vagina en de baarmoederhals niet te raken. Na 20 seconden draaien zit er voldoende materiaal op het staafje.
Haal het staafje uit uw vagina en raak de punt van het staafje niet met uw handen aan. Doe het staafje terug in het buisje. Duw de dop op het buisje totdat u een 'klik' voelt. (EEN VROUW DOET HET STAAFJE TERUG IN HET BUISJE)
Stop het gesloten buisje in de plastic houder. De houder vindt u in het doorzichtige plastic zakje met blauwe rand. (EEN VROUW STOPT HET GESLOTEN BUISJE IN DE PLASTIC HOUDER) Het witte absorptiezakje moet in het plastic zakje blijven zitten. Plak het zakje goed dicht.
Stop het zakje met het buisje in de retourenvelop.
Stuur de zelfafnameset binnen een week op in de retourenvelop. Tot de envelop op de post gaat, kunt u hem op kamertemperatuur thuis bewaren. Dit hoeft niet in de koelkast. Een postzegel is niet nodig.'

'Heeft u een vraag tijdens de zelfafname die niet in de instructie staat? Neem dan contact op met Bevolkingsonderzoek Nederland via www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/contact.'

In beeld: logo Bevolkingsonderzoek Nederland.