Wijzigingsdatum 13-11-2025 | 11:27

Infectieziekten zijn ziekten die veroorzaakt worden door een bacterie, virus, parasiet of schimmel. Deze micro-organismen kunnen mens en dier besmetten en vormen zo een bedreiging voor de volksgezondheid. Het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM coördineert de bestrijding van infectieziekten in Nederland. Op deze pagina leest u hoe de infectieziektebestrijding in Nederland georganiseerd is.

Landelijke organisatie van infectieziektebestrijding

In Nederland zijn gemeenten (college van Burgemeester en Wethouders) verantwoordelijk voor de dagelijkse bestrijding van infectieziekten en uitbraken daarvan. De GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en voeren de bestrijding uit.

Bij landelijke uitbraken van bijzondere infectieziekten (A-infectieziekten) is de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verantwoordelijk voor het beleid. Dit is geregeld in de Wet Publieke Gezondheid (WPG).

Opdrachten en expertises van het RIVM:

Het RIVM heeft van de minister van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) de opdracht gekregen om de landelijke infectieziektebestrijding te coördineren. Het RIVM doet dit door de aanwezigheid van ziekteverwekkers te monitoren, beoordelen, voorkomen en te bestrijden. De expertises die het RIVM hierbij inzet, zijn onder meer:

  • Surveillance

Het RIVM is altijd alert op bestaande en opkomende infectieziekten. Daardoor kan het de dreiging en aanwezigheid van bestaande en nieuwe infectieziekten snel vaststellen.

  • Microbiële diagnostiek

Microbiële diagnostiek dient in eerste instantie de individuele patiënt. Maar de data die hieruit voortkomen, zijn vaak ook bruikbaar en nodig voor de bevordering en bescherming van de publieke gezondheid.

  • Modelleren van infectieziekten

Met rekenmodellen onderzoekt het RIVM de kansen voor de verspreiding van infectieziekten en de preventie daarvan. Bijvoorbeeld door te berekenen welke vaccinatiegraad nodig is voor effectieve preventie, of wat het effect is van een bestrijdingsaanpak.

  • Vaccinologie en immunologie

Kennis over immunologie en vaccins is belangrijk om te weten hoe goed het afweersysteem van mensen werkt. En hoe we die bescherming kunnen verbeteren. Bij deze bescherming spelen ook vaccins een rol. Via het Rijksvaccinatieprogramma kunnen ouders hun kinderen gratis laten vaccineren tegen een aantal ernstige infectieziekten.

  • Sociaal en gedragswetenschappelijk onderzoek

Het RIVM doet gedrags- en perceptieonderzoeken en neemt die kennis mee in de adviezen voor effectieve preventie en bestrijding van infectieziekten.

  • Coördinatie en regie

Het RIVM zorgt voor effectieve preventie van infectieziekten. Als dat nodig is, zorgt het RIVM voor snelle reactie en bestrijding bij uitbraken.

  • Internationale infectieziektebestrijding

Het RIVM heeft veel internationale samenwerkingen op het gebied van infectieziektebestrijding. Bijvoorbeeld met de WHO World Health Organization (World Health Organization ), ECDC European Centre for Disease Prevention and Control (European Centre for Disease Prevention and Control ) en zusterinstituten van het RIVM in andere landen.

Infectieziektebestrijding versterken met kennis en kennisdeling

Kennis over trends en ontwikkelingen

Door wetenschappelijk onderzoek ontwikkelt het RIVM nieuwe kennis en inzichten over infectieziektebestrijding. Zo doet het RIVM bijvoorbeeld onderzoek op het gebied van bacteriologie, parasitologie en virologie. Dit levert kennis op over de trends en ontwikkelingen van bestaande en opkomende ziekteverwekkers bij mensen. Zo kan het RIVM deze ziekteverwekkers goed volgen en beter adviseren over het voorkomen en bestrijden ervan.

Het RIVM kijkt bij het voorkomen en bestrijden van infectieziekten ook naar de (kosten)effectiviteit en risicofactoren om te bepalen welke maatregelen het belangrijkste zijn – en achteraf: hoe goed deze werkten. Kennis van immunologie en vaccinologie helpen bijvoorbeeld om de groepen te identificeren die een hoog risico hebben op ernstige ziekte. Ook de kennis opgedaan in gedrags- en perceptieonderzoeken wordt meegenomen en met stakeholders gedeeld. 

Laboratoriumonderzoek

In onze laboratoria doen we microbiologisch en immunologisch onderzoek naar infectieziekten bij mensen, naar hoe het immuunsysteem reageert op een vaccinatie, en naar micro-organismen die vanuit dieren, voedsel of het milieu overdraagbaar zijn naar mensen. We werken daarin samen met andere laboratoria.

Nationale en internationale samenwerkingen

Het RIVM doet vaak onderzoek in samenwerking met nationale partners, zoals universiteiten en kennisinstituten, en internationale partners, zoals ECDC European Centre for Disease Prevention and Control (European Centre for Disease Prevention and Control ), WHO World Health Organization (World Health Organization ), internationale public health- en kennisinstituten. Kennis en inzichten delen de onderzoekers in internationale vakbladen en op openbare websites.

Research readiness

Tijdens een infectieziekte-gerelateerde noodsituatie, zoals een uitbraak of pandemie, wordt onderzoek opgeschaald. Het project research readiness zorgt voor de voorbereiding, planning en snelle implementatie van passend en gericht onderzoek.

Samenwerking met de praktijk

Het RIVM brengt samen met zorgprofessionals uit de praktijk data en inzichten samen tot het benodigde beleid en aanpak voor preventie en bestrijding, geeft advies aan de overheid en geeft kennis en kaders aan professionals.

Infectieziekten en overkoepelende thema’s

Informatie over specifieke infectieziekten vindt u op Onderwerpen | RIVM. Daarnaast zijn er themapagina’s over de volgende onderwerpen:

Andere thema’s waarvoor vanuit infectieziektebestrijding aandacht is:

Informatie voor professionals

Informatie over actuele meldingen, richtlijnen en andere informatie voor professionals in de infectieziektebestrijding, vindt u op Informatie over infectieziektebestrijding voor professionals | RIVM.