Wijzigingsdatum 03-12-2023 | 12:50

Het is belangrijk dat vaccins goed werken en beschermen tegen ziekte. Ook de veiligheid voor de gezondheid is van groot belang. Deze pagina beschrijft hoe coronavaccins werken en hoe de veiligheid wordt beoordeeld.

Veiligheid van vaccins

Een vaccin mag pas gebruikt worden als het is goedgekeurd. In Europa is dit de taak van het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA). In Nederland is het de taak van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Zij beoordelen de veiligheid van de COVID-19-vaccins. Ook nadat vaccins zijn goedgekeurd, wordt de werking van de vaccins in de gaten gehouden. Op coronavaccinatie.nl staat meer informatie over de veiligheid van de vaccins.

    Werking van vaccins 

    Vanaf het najaar van 2023 biedt een jaarlijkse coronaprik met een mRNA-vaccin voldoende bescherming. Het aantal eerdere vaccinaties doet er niet meer toe. Alleen op indicatie van de arts kunnen meerdere vaccinaties per jaar gegeven worden. 

    Weerstand (opnieuw) opbouwen tegen het virus

    Door vaccinatie bouwt het lichaam weerstand op tegen het virus. Ook een infectie met het coronavirus zelf zorgt daarvoor. Mensen worden dan minder snel ziek of minder ernstig. Als de laatste vaccinatie of infectie alweer een tijd geleden is, dan wordt deze afweer minder sterk. Vaccinatie helpt om de afweer op peil te brengen. 

    Besmetting en besmettelijkheid na vaccinatie 

    Het is mogelijk om na de coronaprik nog corona te krijgen. De kans om daar (ernstig) ziek van te worden is wel kleiner, omdat vaccinatie daartegen beschermt. Ook gaat het virus minder makkelijk over van de ene persoon naar de andere. Dat is onderzocht voor de alfa- en delta-variant en Omikron (VASCO). 

    Bescherming tegen varianten van het coronavirus 

    Het is normaal dat een virus verandert. Wereldwijd zijn er verschillende varianten van het coronavirus gevonden. Dat betekent niet dat het vaccin dan niet meer werkt. Het gaat namelijk maar om kleine veranderingen in het virus. Ook als een vaccin iets minder werkzaam is tegen een variant, kan het nog steeds bescherming bieden tegen ernstige ziekte en sterfte.

    Internationaal onderzoek naar werking vaccin

    Varianten van het virus worden (internationaal) onderzocht om te beoordelen hoe ze reageren op de vaccins. Ook het RIVM doet onderzoek naar varianten van het coronavirus. Lees hier meer over op de pagina Varianten van het coronavirus. Vaccins worden vervolgens aangepast. Zo zijn de mRNA-vaccins meerdere keren aangepast. Het vaccin huidige vaccin is gebaseerd op de variant Omikron XBB1.5. 

    Effectiviteit van de vaccins

    Het RIVM onderzoekt of het vaccin daadwerkelijk voorkomt dat mensen door corona ernstig ziek worden en in het ziekenhuis terecht komen. Dat heet de effectiviteit van het vaccin. Dit doet het RIVM onder andere door de analyse van registratiegegevens.

    De coronaprik

    Vanaf het najaar van 2023 biedt een jaarlijkse coronaprik met een mRNA-vaccin voldoende bescherming. Het aantal eerdere vaccinaties doet er niet meer toe. Alleen op indicatie van de medisch specialist kunnen meerdere vaccinaties per jaar gegeven worden. 

    Coronavaccins in Nederland

    In Nederland worden 2 coronavaccins gebruikt. 

    Soorten vaccins

    • Het vaccins van BioNTech/Pfizer is een mRNA-vaccin. In dit RNA ribonucleic acid (ribonucleic acid) zit een vetbolletje met daarin een instructie (code) die ervoor zorgt dat je cellen spike-eiwitten gaan maken. Dit zijn de uitsteeksels op de buitenkant van het coronavirus. Het afweersysteem herkent deze spike-eiwitten als lichaamsvreemd en gaat antistoffen maken. 
    • Het vaccin van Novavax is een subunit eiwitvaccin. In het vaccin zitten hele kleine deeltjes met spike-eiwit, dat is nagemaakt in het laboratorium. Ook zit er een hulpstof in die de afweerreactie van het lichaam op dit eiwit versterkt. Als reactie op dit vaccin zal het lichaam na de prik antistoffen aanmaken tegen het spike-eiwit. Als het lichaam later in contact komt met het coronavirus, herkent het afweersysteem het spike-eiwit op het virus. Het afweersysteem gaat dan antistoffen aanmaken. 

    Bijsluiters van de COVID-19-vaccins

    BioNTech/Pfizer (Comirnaty) 

    Officiële bijsluiter 

    Vaccin in het kort 

    Novavax

    Officiële bijsluiter

    Vaccin in het kort

    In de mRNA-vaccins van BioNTech/Pfizer zit geen gelatine, kippeneiwit of antibioticum.

    Animatie: vernieuwde vaccins

    In deze animatievideo wordt uitgelegd wat het verschil is tussen de oude en de nieuwe vaccins om mensen te beschermen tegen het coronavirus. Er wordt uitgelegd hoe het nieuwe vaccin werkt en dat het toedienen van dit vaccin bescherming biedt tegen ziekenhuisopname, ernstige ziekte en besmetting door het coronavirus.

    Titel: Vernieuwde Vaccins (2022)

    VOICE-OVER: Vanaf het najaar van 2022 wordt er gebruik gemaakt van vernieuwde
    coronavaccins van Moderna en Pfizer. De vaccins zijn iets aangepast om beter te beschermen tegen meer varianten van het coronavirus.
    Want - net als alle andere virussen - verandert ook het coronavirus voortdurend.
    Wanneer het virus zichzelf vermenigvuldigt, maakt het vaak kleine kopieerfoutjes waardoor de nieuwe virusdeeltjes er net iets anders uitzien dan het origineel.

    VOICE-OVER: De verschillen zitten vooral in de uitsteeksels aan de buitenkant van het virus.
    Soms ontstaat hierdoor een nieuwe variant.
    Na een infectie met het coronavirus of een vaccinatie maakt het lichaam bij bijna iedereen antistoffen aan. Deze antistoffen passen precies op de uitsteeksels aan de buitenkant van het virus en kunnen het zo bestrijden.
    Je wordt dan niet of minder ziek.

    VOICE-OVER: Maar bij een nieuwe variant, zoals omikron, passen de antistoffen niet meer precies op het virus, waardoor ze hun werk minder goed doen.
    Ze beschermen nog steeds tegen ernstige ziekte, maar je kunt nog wel besmet raken.
    In de vernieuwde vaccins zit nog steeds een stukje genetische code van het oorspronkelijke coronavirus.

    VOICE-OVER: Maar er is nu ook een stukje code van een nieuwe variant toegevoegd in dit geval Omikron.
    Je immuunsysteem leert zo meerdere stekels van het coronavirus herkennen.
    De verwachting is dat je een week na de vernieuwde prik beter beschermd bent tegen ernstige ziekte, ziekenhuisopname, èn ook tegen besmetting.
    De vaccins zijn dus een klein beetje aangepast en op veiligheid getest. De vernieuwde herhaalprik zorgt er voor dat er nieuwe antistoffen bijkomen, en de afweer wordt opgepept.

    Meer weten? Kijk op: rivm.nl/herhaalprik-corona

    Logo van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.
    Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

    Animatie: het Novavax vaccin

    Animatie Novavax

    Het is nu mogelijk om te vaccineren met het Novavax-vaccin.
    Een vaccin dat anders werkt dan eerdere mRNA- en vectorvaccins.
    Dat zit zo.
    Om antistoffen en andere afweer tegen het coronavirus aan te kunnen maken,
    moet het lichaam de spike-eiwitten van het virus herkennen.
    De mRNA- en vectorvaccins zorgen dat het lichaam (met gebruik van een bouwtekening) eerst zelf deze spike-eiwitten aanmaakt en daarna afweer ontwikkelt.
    Novavax is een eiwitvaccin en bevat daardoor al deeltjes van de spike-eiwitten van het coronavirus.
    Als het lichaam deze deeltjes binnenkrijgt gaat het antistoffen en andere afweer aanmaken.
    Een hulpstof in het vaccin helpt om deze afweerreactie te versterken.
    Zo’n vergelijkbare hulpstof zit ook in vaccins tegen andere ziektes.
    Als het lichaam de afweerreactie tegen het coronavirus heeft ontwikkeld breekt het lichaam het vaccin weer af.
    Het Novavax-vaccin werkt even goed als andere vaccins.
    en biedt een alternatief voor mensen die geen mRNA- of vectorvaccin willen of hier allergisch voor zijn.
    Net als eerdere vaccins is Novavax ontwikkeld op basis van de eerste COVID-19-varianten.
    de bescherming tegen Omikron wordt nog onderzocht.
    De vaccinatie met Novavax bestaat uit een basisserie van 2 prikken.
    en het wordt nog onderzocht of er ook een booster komt met dit vaccin.
    Meer informatie? Ga naar rivm.nl/covid-19-vaccinatie