Deze  pagina richt zich op verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Kijk bij Andere bronnen voor enkele andere luchtverontreinigingsbronnen waarover regelmatig vragen bij GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en binnenkomen.

Blootstelling

Afhankelijk van de omstandigheden kan het handig zijn de bewoner zelf informatie te laten opzoeken of dit voor deze persoon te doen. De Atlas leefomgeving biedt kaarten die op een voor de burger geschikte wijze laat zien wat de luchtkwaliteit is. Ook basis-achtergrondinformatie is in de Atlas beschikbaar.

Ook de NSL Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit)-Monitoringstool  kan worden gebruikt om de blootstelling van de bewoners op rekenpunten nabij het huisadres in te schatten. Zie voor meer informatie over de NSL-monitoringstool de pagina Vaststellen Luchtkwaliteit. De concentratie op zich zegt een bewoner vaak weinig, in veel gevallen helpt het deze te relateren aan de concentratie op een voor de bewoner bekende schone en vieze plek. Soms is ook de invoer van het model nuttig in de beschouwing van een locatie of in de communicatie met bewoners (bijvoorbeeld het aantal lijnbussen dat dagelijks over een bepaalde straat rijdt), de functie ‘wegvakken tonen’ in de Monitoringstool biedt hiertoe mogelijkheden.

Als het gaat om actuele blootstelling is de luchtkwaliteitsindex een nuttig instrument, zie hieronder.

Handelingsperspectief

Verschillende situaties vragen een verschillend handelingsperspectief. Hieronder komen achtereenvolgens de volgende situaties en bijbehorend handelingsperpectief aan bod:

• algemene bezorgdheid
• bezorgdheid omtrent bepaalde locatie (woning), bewonersgedrag
• vragen omtrent een keuze tussen locaties (bijv. schoolkeuze, nieuwe woning)
• hinder van een specifieke bron

Algemene bezorgdheid

Bij een situatie waarin men in het algemeen bezorgd is over luchtverontreiniging en de invloed hiervan op de gezondheid: maak de bewoner attent op de app ‘Mijn Luchtkwaliteit’. De app toont de luchtkwaliteit voor de afgelopen en komende dagen in Nederland. De app geeft een interpretatie en handelingsadvies voor de huidige of vooraf ingevoerde locatie op basis van de landelijk afgestemde luchtkwaliteitsindex (zie Figuur luchtkwaliteitsindex samengevat) (Dusseldorp et al. 2015). Ook zijn actuele meetwaarden te bekijken in geheel Nederland. Gebruikers van de app kunnen een waarschuwing krijgen als de verwachte luchtkwaliteit slechter is dan vooraf door hen is ingesteld.

Figuur: De luchtkwaliteitsindex samengevat, in de boodschap zijn verschillende begrippen onderstreept omdat hiervoor een gestandaardiseerde toelichting beschikbaar is. Wanneer er meerdere componenten in de hoogste categorie van een klasse voorkomen geldt een afwijkende procedure, zie hiervoor en voor andere toelichtingen de achtergrondrapportage (Dusseldorp et al. 2015) .

Gezondheidsklachten, overlast, hinder of bezorgdheid op een locatie

Bij een situatie waarin men gezondheidsklachten, overlast, hinder of bezorgdheid op een bepaalde (woon)locatie ervaart: beoordeling klachten en uitleg over mogelijke relatie met luchtverontreiniging, geef de bewoner naast algemene informatie en persoonlijk advies in ieder geval altijd aan, dat het belangrijk is altijd te blijven ventileren, ook op locaties met een slechte luchtkwaliteit. Geef de bewoner vervolgens advies over hoe te ventileren:

• Ventileer/lucht niet gedurende de spits, maar ervoor en erna.
• Ventileer waar mogelijk (vooral) aan de niet-verkeersbelaste zijde van de woning. De concentratie aan de verkeersluwe zijde komt, ook bij woningen aan erg drukke straten, (bijna) overeen met de stadsachtergrondconcentratie (Dijkema et al. 2016a).
• Luchtreinigingsapparatuur werkt over het algemeen niet of nauwelijks.
• Zorg er voor dat er geen uitstoot is van bronnen waar je zelf invloed op hebt (zoals roken, het stoken van haard of kachel, het branden van kaarsen, etc.).

Geef aan dat de GGD geen bevoegdheden heeft om bestaande overlastsituaties te saneren of te voorkomen. Wel zou de GGD kunnen overwegen in gesprek te gaan (in een bemiddelende rol) met het bevoegd gezag om de situatie te bespreken. Kennen zij de klachten, zijn er nog meer meldingen geweest, wat is er mee gedaan, en wat is er nog meer mogelijk? De GGD kan afhankelijk van de situatie bepaalde maatregelen adviseren of een rol hebben in communicatie naar omwonenden.

Bij keuze voor verschillende locaties

Bij een situatie waarin iemand keuze heeft voor verschillende locaties, bijv. bij schoolkeuze of het zoeken van een nieuwe woning: geef de bewoner inzicht in de concentraties op de verschillende locaties en help bij het interpreteren van verschillen. Gebruik hierbij waar mogelijk herkenbare referentielocaties of communicatietools. Probeer het verschil te duiden: verschil in blootstelling moet voldoende groot zijn om echt effect te merken. Mogelijk spelen ook andere factoren een rol bij het optreden van klachten (rookgedrag, beperkte ventilatiemogelijkheden, etc.). Help te relativeren, andere argumenten dan luchtkwaliteit kunnen ook een rol spelen bij de keuze.

Hinder door een specifieke bron

Bij een situatie waarin de bewoner gehinderd wordt door een bepaalde specifieke bron, zoals een aggregaat bij langdurige bouwwerkzaamheden, een garagebedrijf, een rookgasafvoer (schoorsteen, of de uitblaas van een afzuiginstallatie van een houtgestookte oven, visrokerij, etc.): verstrek informatie over gezondheid en denk mee over de stappen die de melder kan ondernemen om het probleem op te lossen of om er mee om te gaan (bijv. kunnen melders buurtbemiddeling inschakelen). Geef hierbij goed aan wat je wel en niet kan betekenen voor een melder: de meeste GGD’en voeren geen metingen uit, GGD’en kunnen geen maatregelen afdwingen en de GGD heeft meestal ook geen rol in juridische conflicten.
Adviseer de bewoner met de eigenaar van de bron in gesprek te gaan en/of verwijs de bewoner naar het bevoegd gezag om daar een handhavingsverzoek in te dienen. Soms helpt het om (bemiddelend) contact te hebben met het bevoegd gezag, zij kunnen behoefte hebben aan informatie die de GGD kan verstrekken. Ook vinden handhavers het vaak lastig om op basis van hinder (die zij niet met een meetapparaat kunnen vaststellen) in actie te komen, de GGD kan dan soms helpen de hinder te objectiveren.

Meer informatie

• Blootstelling: vaststellen van luchtkwaliteit
• Andere bronnen van luchtverontreiniging
• Gezondheidseffecten
• Luchtkwaliteit: voorlichting aan (bewoners)groepen
• Luchtkwaliteit: kwantificeren van gezondheidseffecten