Het bevolkingsonderzoek borstkanker wordt voortdurend verbeterd. Dat gebeurt bijvoorbeeld naar aanleiding van evaluaties of nieuwe wetenschappelijke inzichten.
Welke ontwikkelingen spelen er in het bevolkingsonderzoek? Op deze pagina meer informatie over het uitnodigen van Oekraïense vluchtelingen, de arbeidsmarktproblematiek, alternatieve technieken voor zeer dicht borstweefsel, risicostratificatie, PRISMA (Piloting responsible research and innovation in industry)-studie en onderzoek naar pijnreductie.
Goedkeuring DENSE (aanvullende MRI screening bij vrouwen met hoge borstdensiteit)-2 studie door Gezondheidsraad en VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)
Met de DENSE-2 studie wordt invulling gegeven aan het advies van de Gezondheidsraad en het besluit van VWS. De DENSE-2 studie gaat de waarde van twee nieuwe technieken onderzoeken voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel: een contrast-mammogram en een verkort MRI (magnetic resonance imaging)-onderzoek. Op 12 november 2024 is de DENSE-2 studie gestart met het versturen van de eerste uitnodigingen.
Op www.dense-2.nl vindt u meer informatie over de DENSE-2 studie.
Naast het onderzoek DENSE-2 zal het Ministerie van VWS ook opdracht geven aan het RIVM voor een haalbaarheidstoets. Dit om te kijken of er in de tijd totdat de resultaten van de DENSE-2 studie vrijkomen mogelijkheid is om vrouwen met zeer dicht borstweefsel een MRI-onderzoek als aanvullende methode aan te bieden.
Rapport IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) over uitvoering bevolkingsonderzoek borstkanker
Op 16 juli publiceerde de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd zijn rapport over het thematisch toezicht op Bevolkingsonderzoek Nederland voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het rapport is hier te lezen. In het rapport staat een reactie van Bevolkingsonderzoek Nederland en er staat ook een reactie op hun website.
Het RIVM is, als regievoerder over de bevolkingsonderzoeken, blij dat de Inspectie de kwaliteit momenteel als voldoende beoordeelt. Het RIVM ziet ook dat de vele inspanningen om cliënten tijdig uit te nodigen veel druk leggen op Bevolkingsonderzoek Nederland en de medewerkers. De tijdigheid, kwaliteit en toegankelijkheid van het bevolkingsonderzoek hebben grote aandacht van het RIVM, Bevolkingsonderzoek Nederland en het ministerie van VWS. We werken samen aan het vroeg opsporen van kanker, waarbij we ons inspannen iedereen tijdig uit te nodigen, in balans met de werkdruk voor medewerkers. Daarnaast spannen we ons in voor een hoge kwaliteit van de mammogrammen en om iedereen met begrijpelijke informatie te bereiken.
Verbetermogelijkheden voor het bevolkingsonderzoek borstkanker
Op 12 maart 2024 bracht de Gezondheidsraad advies uit aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) rond diverse aspecten van het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het advies is te lezen op de website van de Gezondheidsraad.
Blik op toekomst bevolkingsonderzoeken en screenings
Het RIVM voerde de afgelopen periode een brede toekomstverkenning uit naar de bevolkingsonderzoeken en screenings. Daarin blikken we vooruit tot 2050 en prioriteren we zes relevante ontwikkelingen, waaronder de toenemende vergrijzing en nieuwe technologische mogelijkheden.
De toekomstverkenning is onderdeel van de Ontwikkelagenda waar het RIVM-Centrum voor Bevolkingsonderzoek samen met het ministerie van VWS aan werkt. Het doel van deze agenda is om adequaat, effectief en proactief in te spelen op toekomstige innovaties en ontwikkelingen, en op basis daarvan te prioriteren.
STREAM studie naar tomosynthese
In de STREAM studie wordt de normale mammografie vergeleken met de tomosynthese. Bij tomosynthese wordt een 3D-opname van de borst gemaakt. Mensen die in aanmerking komen voor deelname aan de studie krijgen hiervoor een uitnodiging. Zij kiezen dan zelf of ze een tomosynthese opname laten maken of niet deelnemen aan de studie. In dat geval kunnen zij een gewoon mammogram laten maken. Er zijn enkele onderzoekslocaties van Bevolkingsonderzoek Nederland geselecteerd om tomosynthese opnames te maken. Een deel van de screeningsradiologen is opgeleid om de beelden te gaan lezen. Meer informatie over de studie is te lezen op de website van het Radboudumc (Radboud University Medical Centre).
Uitnodigen Oekraïense vluchtelingen
De meest relevante voorlichtingsmaterialen (uitnodigingsbrief, uitnodigingsfolder) zijn vertaald in het Oekraïens en Russisch en zijn beschikbaar op onze website. Via een melding in de Nederlandstalige uitnodigingsbrieven worden de mensen op deze vertalingen geattendeerd.
Bevolkingsonderzoek borstkanker toegankelijker voor transgender en intersekse mensen
Per 4 oktober 2022 is de procedure voor deelname aan het bevolkingsonderzoek borstkanker voor transgender en intersekse mensen gewijzigd. Deze wijziging komt voort uit de wens om screening op borstkanker voor iedereen met borstweefsel makkelijker mogelijk te maken.
Mensen tussen de 50 en 75 jaar die met ‘v’ geregistreerd staan bij de gemeente, ontvangen elke 2-3 jaar automatisch een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Mensen die geen borstweefsel (meer) hebben, kunnen zich na de eerste uitnodiging afmelden bij Bevolkingsonderzoek Nederland en krijgen daarna geen uitnodigingen meer.
Mensen die bij de gemeente zijn geregistreerd met m/o/x en borstweefsel hebben, krijgen niet automatisch een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoeder¬halskanker. Deelname is wel mogelijk. Men kan zich vanaf de 50e verjaardag eenmalig aanmelden op de website www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/deelnamewens. Belangenverenigingen Transvisie en Transgender Netwerk Nederland attenderen hun achterban op deze mogelijkheid. Na aanmelding legt Bevolkingsonderzoek Nederland telefonisch contact met de client om de gegevens te verifiëren. Hierna krijgt deze persoon elke 2-3 jaar automatisch een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker volgens het reguliere screeningsschema.
Voor transgender mensen en mensen met de registratie O/X kan het confronterend of pijnlijk zijn om na te denken over deelname aan de bevolkingsonderzoeken. We hebben daarom een folder ontwikkeld met informatie, zodat men zelf een keuze kan maken over de deelname. Deelname kan gezondheidswinst opleveren. We raden mensen die twijfelen of deelname voor hen zinvol is, aan om deelname aan het bevolkingsonderzoek met de (huis)arts of iemand van het genderteam te bespreken. U kunt als professional vragen krijgen van uw patiënt over deelname aan het bevolkingsonderzoek. U kunt daarbij verwijzen naar de informatie in de folder en naar de pagina www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/genderdiversiteit met antwoorden op veelgestelde vragen.
Alternatieve technieken voor zeer dicht borstweefsel
Vrouwen met zeer dicht borstweefsel hebben een verhoogde kans op borstkanker. Door de dichtheid van het borstweefsel kun je met een röntgenfoto (die gebruikt wordt in het bevolkingsonderzoek borstkanker) afwijkingen in de borsten minder goed zien. In de DENSE studie (gepubliceerd in 2019) is onderzocht of dit met MRI-onderzoek (een serie foto’s door middel van een sterk magnetisch veld) beter gaat. De Gezondheidsraad oordeelde dat er naast voordelen ook nadelen verbonden waren aan MRI screening en adviseerde de minister om onderzoek uit te voeren naar een mogelijk alternatief, namelijk het gebruik van contrastvloeistof bij mammografie (CEM).
Arbeidsmarktproblematiek in het bevolkingsonderzoek borstkanker
Bij het bevolkingsonderzoek naar borstkanker is er een tekort aan screeningslaboranten die de borstfoto’s maken. Daarnaast is er door de uitbraak van het nieuwe coronavirus verdere vertraging ontstaan doordat het borstkankeronderzoek in 2020 enige tijd heeft stilgelegen. Daardoor kunnen nu minder mensen onderzocht worden dan normaal.
Vrouwen ontvangen daarom later dan normaal een uitnodiging om weer deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. In deze kamerbrief wordt dit toegelicht.
Meer informatie:
- Kamerbrief minister van VWS
- Vragen en antwoorden over de verlate uitnodiging
- Adviesnotitie Arbeidsmarktproblematiek bevolkingsonderzoek borstkanker: verlate uitnodigingen
- Nieuwsbericht: Uitnodiging bevolkingsonderzoek borstkanker tijdelijk later
Risicostratificatie
De inzet van risicostratificatie voor het bevolkingsonderzoek borstkanker, is een screening waarbij rekening wordt gehouden met de kans die een individu heeft om borstkanker te krijgen. Ook wel ‘screening op maat’ (personalized screening). Het doel hiervan is het verhogen van de gezondheidswinst en het verder verminderen van de nadelen van screening. Er zijn verschillende initiatieven om de mogelijkheden van risicostratificatie binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker te onderzoeken.
PRISMA-studie
Met de PRISMA-studie (Personalized RISk-based MAmmascreening) wordt de meerwaarde van ‘borstkankerscreening op maat’ onderzocht.
Bijna 70.000 vrouwen hebben meegedaan aan het onderzoek. Deelnemers hebben toestemming gegeven om de borstfoto’s op te slaan voor de studie. Een groot deel van de vrouwen heeft een online vragenlijst ingevuld. Bij een kleinere groep is ook bloed afgenomen. Met deze informatie zijn vier bestaande modellen getest om te zien of daarmee het risico op borstkanker kan worden voorspeld. Uit de eerste resultaten van de PRISMA (Piloting responsible research and innovation in industry)-studie is gebleken dat de huidige modellen nog niet voldoende in staat zijn om vrouwen met borstkanker te onderscheiden van vrouwen zonder borstkanker. In een aparte studie wordt nog gekeken of het meerwaarde heeft om een genetische risicoscore toe te voegen aan de modellen. Daarnaast is de verwachting is dat modellen die gebaseerd zijn op kunstmatige intelligentie beter zullen presteren. Ook deze modellen zullen getest worden op de PRISMA data.
De studie wordt uitgevoerd door het Radboudumc Nijmegen, in samenwerking met het LRCB (National Expert and Training Centre For Breast Cancer Screening), UMCU (Universitair Medisch Centrum Utrecht) Universitair Medisch Centrum Utrecht /Julius Centrum, NKI (Nederlands Kanker Instituut) Nederlands Kanker Instituut /AvL (Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis) Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Erasmus MC (Erasmus University Medical Center), RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, de screeningsorganisaties en het Wolfson Institute in Londen.
Studie naar gebogen plaat in de mammograaf
Er is onderzoek gedaan naar de inzet van de zogenaamde smartcurved paddle, een gebogen plaat in de mammograaf waar de borst onder geplaatst wordt. Dit was mogelijk een alternatief voor een platte plaat.
Het Landelijk Expertisecentrum voor Bevolkingsonderzoek (LRCB) en Bevolkingsonderzoek Nederland hebben dit onderzoek uitgevoerd, om te kijken of deze techniek kan bijdragen aan pijnreductie tijdens het bevolkingsonderzoek.
De resultaten lieten een zeer beperkte pijnreductie met dit alternatieve systeem zien, en ook een verminderde zichtbaarheid van structuren op de foto. Dit kan het opsporen van (voorstadia van) borstkanker bemoeilijken. Het LRCB adviseert daarom dit systeem met de gebogen plaat niet te gebruiken in het bevolkingsonderzoek borstkanker.
Welke onderzoeksmethode gebruikt wordt in het bevolkingsonderzoek, wordt besloten door het ministerie van VWS na adviezen die de Gezondheidsraad geeft op basis van wetenschappelijk onderzoek.
Nieuwe ontwikkelingen in de screening
De Gezondheidsraad heeft aangegeven dat de bruikbaarheid van veel nieuwe technieken nog onvoldoende is onderzocht voor de screening. Ontwikkelingen worden nauwlettend in de gaten gehouden.