Het bevolkingsonderzoek borstkanker wordt voortdurend verbeterd. Dat gebeurt bijvoorbeeld naar aanleiding van evaluaties of nieuwe wetenschappelijke inzichten.
Welke ontwikkelingen spelen er in het bevolkingsonderzoek? Op deze pagina meer informatie over het uitnodigen van Oekraïense vluchtelingen, de arbeidsmarktproblematiek, MRI (magnetic resonance imaging)-screening in het bevolkingsonderzoek, risicostratificatie, PRISMA (Piloting responsible research and innovation in industry) Piloting responsible research and innovation in industry -studie, onderzoek naar pijnreductie.
Uitnodigen Oekraïense vluchtelingen
De meest relevante voorlichtingsmaterialen (uitnodigingsbrief, uitnodigingsfolder) zijn vertaald in het Oekraïens en Russisch en zijn beschikbaar op onze website. Via een melding in de Nederlandstalige uitnodigingsbrieven worden de mensen op deze vertalingen geattendeerd.
Bevolkingsonderzoek borstkanker toegankelijker voor transgender en intersekse mensen
Per 4 oktober 2022 is de procedure voor deelname aan het bevolkingsonderzoek borstkanker voor transgender en intersekse mensen gewijzigd. Deze wijziging komt voort uit de wens om screening op borstkanker voor iedereen met borstweefsel makkelijker mogelijk te maken.
Mensen tussen de 50 en 75 jaar die met ‘v’ geregistreerd staan bij de gemeente, ontvangen elke 2-3 jaar automatisch een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Mensen die geen borstweefsel (meer) hebben, kunnen zich na de eerste uitnodiging afmelden bij Bevolkingsonderzoek Nederland en krijgen daarna geen uitnodigingen meer.
Mensen die bij de gemeente zijn geregistreerd met m/o/x en borstweefsel hebben, krijgen niet automatisch een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoeder¬halskanker. Deelname is wel mogelijk. Men kan zich vanaf de 50e verjaardag eenmalig aanmelden op de website www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/deelnamewens. Belangenverenigingen Transvisie en Transgender Netwerk Nederland attenderen hun achterban op deze mogelijkheid. Na aanmelding legt Bevolkingsonderzoek Nederland telefonisch contact met de client om de gegevens te verifiëren. Hierna krijgt deze persoon elke 2-3 jaar automatisch een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker volgens het reguliere screeningsschema.
Voor transgender mensen en mensen met de registratie O/X kan het confronterend of pijnlijk zijn om na te denken over deelname aan de bevolkingsonderzoeken. We hebben daarom een folder ontwikkeld met informatie, zodat men zelf een keuze kan maken over de deelname. Deelname kan gezondheidswinst opleveren. We raden mensen die twijfelen of deelname voor hen zinvol is, aan om deelname aan het bevolkingsonderzoek met de (huis)arts of iemand van het genderteam te bespreken. U kunt als professional vragen krijgen van uw patiënt over deelname aan het bevolkingsonderzoek. U kunt daarbij verwijzen naar de informatie in de folder en naar de pagina www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/genderdiversiteit met antwoorden op veelgestelde vragen.
MRI (magnetic resonance imaging) screening in het bevolkingsonderzoek
In de DENSE studie zijn vrouwen met heel dicht borstweefsel onderzocht. Vrouwen met zeer dicht borstweefsel hebben een verhoogde kans op borstkanker. Door de dichtheid van het borstweefsel kun je met een röntgenfoto (die gebruikt wordt in het bevolkingsonderzoek borstkanker) afwijkingen in de borsten minder goed zien. In de DENSE (aanvullende MRI screening bij vrouwen met hoge borstdensiteit) studie is onderzocht of dit met MRI-onderzoek (een serie foto’s door middel van een sterk magnetisch veld) beter gaat.
Het RIVM concludeert in een uitvoeringstoets dat het in principe mogelijk is om het bevolkingsonderzoek borstkanker uit te breiden met een MRI-scan voor vrouwen die zeer dicht borstweefsel hebben. Het RIVM adviseert om het MRI-onderzoek in ziekenhuizen uit te voeren. De implementatie is een traject dat enkele jaren zal duren en dat investeringen vereist in nieuwe MRI apparatuur en in ICT (Information and communication technology) infrastructuur.
De uitvoeringstoets van het RIVM is tegelijk met het advies van de Gezondheidsraad aan de staatssecretaris van het Ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
) aangeboden.
De Gezondheidsraad en het RIVM hebben hierover een verbindende notitie geschreven.
De staatssecretaris neemt het advies van de Gezondheidsraad over, schrijft hij in de brief aan de Tweede Kamer van 28 januari 2021. Vanwege het wenkend perspectief voor de vrouwen met zeer dicht borstweefsel zal hij een proefbevolkingsonderzoek laten doen naar gebruik van contrastvloeistof bij mammografie (CEM). Ook zal hij het RIVM-CvB (Rijksinstituut Volksgezondheid en Milieu - Centrum voor Bevolkingsonderzoek) vragen om de uitvoeringsconsequenties van de invoering van zowel CEM als MRI verder uit te werken. Zo wil hij zorgen dat na de besluitvorming over CEM of MRI de implementatie snel kan worden voorbereid.
Daarnaast zal hij met de Gezondheidsraad, het RIVM en ZonMw (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) in overleg treden over de opzet van een bredere en structurele onderzoeksaanpak voor het bevolkingsonderzoek borstkanker.
Arbeidsmarktproblematiek in het bevolkingsonderzoek borstkanker
Bij het bevolkingsonderzoek naar borstkanker is er een tekort aan screeningslaboranten die de borstfoto’s maken. Daarnaast is er door de uitbraak van het nieuwe coronavirus verdere vertraging ontstaan doordat het borstkankeronderzoek in 2020 enige tijd heeft stilgelegen. Door de coronamaatregelen kunnen nu minder mensen onderzocht worden dan normaal.
Daardoor ontvangen vrouwen later dan normaal een uitnodiging om weer deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. Er wordt aan gewerkt om vanaf januari 2024 weer elke twee jaar uit te nodigen. In deze kamerbrief wordt dit toegelicht.
Meer informatie:
- Nieuwsbericht: Uitnodiging bevolkingsonderzoek borstkanker tijdelijk later
- Kamerbrief minister van VWS
- Vragen en antwoorden over de verlate uitnodiging
- Adviesnotitie Arbeidsmarktproblematiek bevolkingsonderzoek borstkanker: verlate uitnodigingen
- Infographic
Risicostratificatie
De inzet van risicostratificatie voor het bevolkingsonderzoek borstkanker, is een screening waarbij rekening wordt gehouden met de kans die een individu heeft om borstkanker te krijgen. Ook wel ‘screening op maat’ (personalized screening). Het doel hiervan is het verhogen van de gezondheidswinst en het verder verminderen van de nadelen van screening. Er zijn verschillende initiatieven om de mogelijkheden van risicostratificatie binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker te onderzoeken.
PRISMA-studie
Met de PRISMA-studie (Personalized RISk-based MAmmascreening) wordt de meerwaarde van ‘borstkankerscreening op maat’ onderzocht.
De studie richt zich op:
- het verzamelen van informatie over risicofactoren en biomarkers onder personen die aan de huidige screening deelnemen,
- het ontwikkelen van een risicopredictiemodel om de kans op borstkanker te schatten,
- het onderzoeken wat de impact is van screeningsstrategieën op basis van het risico op borstkanker,
- het in kaart brengen hoe acceptabel ‘screening op maat’ is voor deelnemers en medisch specialisten en welke rol ethische, psychologische, juridische, logistieke en financiële aspecten daarbij spelen.
De studie wordt uitgevoerd door het Radboudumc (Radboud University Medical Centre) Nijmegen, in samenwerking met het LRCB (National Expert and Training Centre For Breast Cancer Screening), UMCU (Universitair Medisch Centrum Utrecht) Universitair Medisch Centrum Utrecht /Julius Centrum, NKI (Nederlands Kanker Instituut) Nederlands Kanker Instituut /AvL (Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis) Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Erasmus MC (Erasmus University Medical Center), RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, de screeningsorganisaties en het Wolfson Institute in Londen.
Studie naar gebogen plaat in de mammograaf
Er is onderzoek gedaan naar de inzet van de zogenaamde smartcurved paddle, een gebogen plaat in de mammograaf waar de borst onder geplaatst wordt. Dit was mogelijk een alternatief voor een platte plaat.
Het Landelijk Expertisecentrum voor Bevolkingsonderzoek (LRCB) en Bevolkingsonderzoek Nederland hebben dit onderzoek uitgevoerd, om te kijken of deze techniek kan bijdragen aan pijnreductie tijdens het bevolkingsonderzoek.
De resultaten lieten een zeer beperkte pijnreductie met dit alternatieve systeem zien, en ook een verminderde zichtbaarheid van structuren op de foto. Dit kan het opsporen van (voorstadia van) borstkanker bemoeilijken. Het LRCB adviseert daarom dit systeem met de gebogen plaat niet te gebruiken in het bevolkingsonderzoek borstkanker. Zie voor meer informatie: PowerPoint-presentatie (lrcb.nl).
Welke onderzoeksmethode gebruikt wordt in het bevolkingsonderzoek, wordt besloten door het ministerie van VWS na adviezen die de Gezondheidsraad geeft op basis van wetenschappelijk onderzoek.
Nieuwe ontwikkelingen in de screening
De Gezondheidsraad heeft aangegeven dat de bruikbaarheid van veel nieuwe technieken nog onvoldoende is onderzocht voor de screening. Ontwikkelingen worden nauwlettend in de gaten gehouden.