De ontwikkeling naar steeds grotere veehouderijbedrijven en enkele uitbraken van dierziekten (zoals de vogelgriep in 2003 en 2014 en Q-koorts in de periode 2007-2011) hebben bijgedragen aan toegenomen aandacht voor de relatie tussen veehouderij en gezondheid van omwonenden. Gemeenten en omwonenden wenden zich met hun vragen en zorgen hierover onder andere tot de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en. Bij het beantwoorden van vragen over veehouderij en het adviseren van gemeenten komen veel aspecten aan de orde. Daarbij gaat het om de uitstoot van stoffen en geur, en vragen over infectierisico’s. Deze richtlijn geeft de GGD handvatten om goed over deze aspecten te kunnen adviseren. De richtlijn bundelt kennis over veehouderij en humane gezondheid, beschikbare instrumenten, en inzicht in de mogelijkheden van de GGD om expertise in te brengen in beleidsadviezen en ruimtelijke ontwikkelingen.
De indeling van deze richtlijn
Veelvoorkomende emissies
Effecten van emissies op de gezondheid
Wetgeving, regelgeving en beleid
Maatregelen, overzichten en ruimtelijke verdeling
Het gebruik van deze GGD-richtlijn
De GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)-richtlijnen medische milieukunde (MMK) zijn bedoeld om het handelen van GGD’en te harmoniseren en te optimaliseren. Richtlijnen zijn in het merendeel van de gevallen toepasbaar. Natuurlijk bestaat de mogelijkheid om, mits gemotiveerd, van een richtlijn af te wijken. Dit is afhankelijk van de lokale situatie. De professionals van de GGD’en stellen zelf de richtlijnen MMK op. In dit proces worden waar nodig externe deskundigen geraadpleegd. De coördinatie van de richtlijnen MMK ligt bij het RIVM/centrum Gezondheid en Milieu (cGM (centrum Gezondheid en Milieu)).
De volgende onderwerpen komen niet aan bod in de richtlijn:
- Mestverwerking en biovergisting. Voor informatie wordt verwezen naar het rapport van Heezen et al., 2015, het informatieblad van de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en over biovergisting (Jansen et al., 2013) en het kennisbericht mestbewerking van het Kennisplatform veehouderij en humane gezondheid uit 2018.
- Geluid. Geluidhinder rondom veehouderijen heeft vaak meer te maken met (nachtelijk) transport dan met de dieren zelf. Daarom wordt verwezen naar de MMK-richtlijn omgevingsgeluid en gezondheid (Slob et al., 2019).
- Voedselveiligheid. De NVWA is verantwoordelijk voor de voedselveiligheid. Zie ook de informatie van de Rijksoverheid.
- Arbeidsomstandigheden. Werkgevers en hun arbodiensten zijn verantwoordelijk voor de beoordeling van werkgerelateerde gezondheidsrisico’s en te nemen maatregelen voor hun werknemers.
- (Oppervlakte)water en bodem. Deze worden voor de meeste agentia niet als belangrijke blootstellingsroutes van omwonenden van veehouderijen beschouwd.
- Milieueffecten/klimaatverandering.
Werkgroepleden Veehouderij
Werkgroepleden Veehouderij
De richtlijn is opgesteld door een werkgroep, bestaande uit de volgende leden:
R. Nijdam (penvoerder), GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en Brabant
M. Elders-Meijerink, GGD IJsselland)
P.H. Fischer, RIVM, (tot 2020)
P. Jacobs, VRLN/rac
C.B.M. Maassen, RIVM
S. van der Lelie, GGD Noord- en Oost-Gelderland
Werkgroepleden 2
M. Pasnagel, GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) regio Utrecht
R. van Strien, GGD Amsterdam
N. de Waal, GGD Rotterdam-Rijnmond
R. van de Weerdt, GGD Gelderland-Midden
J.P. Zock, RIVM (vanaf 2020)
A. Dusseldorp (coördinator), RIVM
Aan deze richtlijn hebben vanwege de verwevenheid van milieu- onderwerpen en microbiologische vraagstukken, niet alleen GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)- professionals vanuit het MMK-vakgebied meegewerkt, maar ook vanuit de infectieziektenbestrijding (IZB (Infectieziektebestrijding)).
D.J.J. Heederik, IRAS (Institute of Risk Assessment Sciences)
M. Jongeneel, InfoMil
P. Hoeksma, WUR (Wageningen University & Research)
H. Litjens, LTO
H. Rozendaal, NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)