Wat zijn gevaarlijke stoffen?

In veel producten worden chemische stoffen gebruikt. We hebben daar regelmatig veel voordeel van, zoals in verf, medicijnen, cosmetica, plastic en conserveermiddelen. Sommige van deze stoffen kunnen ook gevaarlijk zijn voor de gezondheid van mensen. Ze kunnen bijvoorbeeld kanker veroorzaken, invloed hebben op je hormonen of irriterend zijn voor je ogen. Ook zijn er stoffen die bijvoorbeeld die kunnen ontploffen.

Een stof kan ook gevaarlijk zijn voor het milieu. Planten of dieren kunnen er ziek van worden of doodgaan. Wat slecht kan zijn voor de biodiversiteit. Sommige gevaarlijke stoffen blijven in het milieu. Daardoor kunnen ze in de voedselketen terecht komen. Ook op die manier kunnen (roof)dieren, maar ook mensen de stoffen binnen krijgen.  

Wat doet het RIVM?

Het RIVM onderzoekt stoffen om te weten te komen of deze gevaarlijk zijn. Er wordt dan gekeken of de stof schadelijk kan zijn voor mensen of het milieu en zo ja bij welke hoeveelheden. Hiervoor kan het RIVM normen voorstellen. Of een stof gevaarlijk is hangt ook af van de situatie en de persoon.   
Lees meer over Wat het RIVM doet

Wat is een norm?

Een norm (of grenswaarde) wordt uitgedrukt in een getal. Als mensen vaker of meer dan dit getal blootgesteld worden aan deze gevaarlijke stof, dan kan het gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Er zijn bijvoorbeeld normen voor mens en milieu, éénmalige of langere blootstelling, en voor blootstelling via lucht, water en voeding. 
Lees meer over Normen

Wat is blootstelling?

Op welke manier, hoe vaak en hoe lang iemand met een stof in contact komt, of hoeveel iemand er van binnen krijgt, noemen we blootstelling. De blootstelling verschilt per situatie. Bij een brand kan je in korte tijd met veel van een chemische stof in contact komen. Als je naast een fabriek woont die een chemische stof uitstoot, kan je langere tijd in contact komen met weinig van die stof. Het maakt ook verschil of je een stof op de huid krijgt, inademt of inslikt.
Als je met chemische stoffen werkt en jezelf goed beschermt, kan je blootstelling vermijden.

Ook voor het milieu is de blootstelling belangrijk. Een stof die maar kort in het milieu is, kan andere gevolgen hebben dan een lang aanwezige stof. Bijvoorbeeld, omdat dieren en planten de kans krijgen om te herstellen, of niet. Voor het milieu maakt het verschil of een stof in de lucht, in het water of in de bodem terechtkomt. Planten en dieren kunnen stoffen op veel manieren opnemen. Bijvoorbeeld via de wortels, via het water of via het voedsel.   

Wat is risico?

Met gegevens over de stof zelf, en de blootstelling kunnen we uitrekenen of mens en milieu er last van zal krijgen. Dit noemen we het risico. Is de blootstelling aan een gevaarlijke stof veel hoger dan de norm dan vormt die stof een niet te accepteren risico. De blootstelling mag daarom niet boven de norm uitkomen. 

Klik op de afbeelding(PDF) om te vergroten en zie hoe het risico van een stof bepaald wordt.

(PDF)

Maatregelen

Als er toch een risico is, moet er vervolgens iets gedaan worden. Dit kan door de blootstelling van de gevaarlijke stof te verminderen of weg te halen. Bijvoorbeeld door het dragen van handschoenen of een mondkapje voor mensen  die tijdens het werken een risico lopen. Een bedrijf zou ook kunnen kiezen om een stof te vervangen voor stoffen die minder schadelijk zijn. 

In producten thuis (zoals cosmetica, schoonmaakmiddelen, keukengerei) kunnen ook gevaarlijke stoffen zitten. U kunt thuis ook maatregelen nemen om blootstelling aan die stoffen te verminderen. Bijvoorbeeld door goed gebruiksaanwijzingen van (consumenten)producten te lezen en op te volgen. Ook kunt u regelmatig een raampje open te zetten om de woning goed te ventileren. 

Als het milieu een risico loopt dan wordt gekeken waar de stoffen vandaan komen. Zijn stoffen bijvoorbeeld uitgestoten door een bedrijf dan kan een maatregel zijn het plaatsen van filters in de pijpleiding of de schoorsteen.