Bij voedingsmiddelen staat titaniumdioxide op de ingrediëntenlijst vermeld als additief E171 of als titaniumdioxide. Op de ingrediëntenlijst van tandpasta staat titaniumdioxide aangeduid als CI Canadian Intense (Canadian Intense) 77891. Het wordt ook toegepast in producten zoals verf, papier en cosmetica. Een klein deel van de slecht oplosbare titaniumdioxidedeeltjes in dit witte poeder is kleiner dan 100 nanometer, en wordt daarmee als nanodeeltje beschouwd. Titaniumdioxide staat de laatste jaren in de belangstelling door wetenschappelijk onderzoek naar eventuele nadelige gezondheidseffecten.

In dit door RIVM en RIKILT uitgevoerde onderzoek wordt voor de eerste keer aangetoond dat deze zeer kleine titaniumdioxide deeltjes aanwezig zijn in de lever en milt van overleden mensen. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)) en de organen, afkomstig van personen die hun lichaam ter beschikking van de wetenschap hebben gesteld, zijn verstrekt door het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU Universitair Medisch Centrum Utrecht (Universitair Medisch Centrum Utrecht)). Om de metingen mogelijk te maken is een geavanceerde analytische methode ontwikkeld en gevalideerd.

Kleinere deeltjes hebben andere eigenschappen

Van zeer kleine deeltjes, zoals nanodeeltjes, is bekend dat ze zich anders kunnen gedragen dan de grotere deeltjes van dezelfde chemische stof. De kleine deeltjes hebben een relatief groot oppervlak en kunnen daarmee reactiever zijn en toxiciteit veroorzaken. Daarnaast kunnen ze op andere plaatsen in het lichaam terechtkomen omdat ze barrieres zoals de maagdarmwand makkelijker passeren. De resultaten van dit onderzoek brengt de risicobeoordeling van titaniumdioxide een stap verder.

Analyse

Analyse van hele kleine deeltjes in weefsels is lastig. Daarom zijn twee meetmethodes gebruikt: één voor het element titanium en één voor titaniumdioxide deeltjes. De nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de methodes zijn bepaald volgens internationaal vastgestelde procedures. De aanwezigheid van titaniumdioxide deeltjes is daarnaast geverifieerd met een aantal ‘foto’s’ gemaakt met elektronenmicroscopie.

Onderzoek naar mogelijke gezondheidseffecten

De gemeten concentraties zijn vergelijkbaar (milt) of iets hoger (lever) dan de eerdere modelschatting op basis van dierstudies en de geschatte dagelijkse inname via voedsel en tandpasta. De gevonden concentraties titaniumdioxide deeltjes in de lever van mensen zijn hoger dan het veilig geachte niveau, waarbij in de afleiding rekening is gehouden met mogelijke verschillen tussen mens en dier en verschil in gevoeligheid tussen mensen. Hierdoor is niet zeker dat het huidige gebruik veilig genoeg is. Voor de milt worden geen gezondheidseffecten verwacht.