Op deze pagina beschrijven we de aanpak voor het kwartaalonderzoek onder jongeren. Voor de dertiende ronde gebruikten we twee databronnen: een peiling onder jongeren en gegevens van huisartsen.
Verzamelen data
De peiling is in opdracht van het Netwerk GOR door I&O Research uitgevoerd. Steekproefselectie en het verzamelen van data voor meetronde 13 liep van 19 september tot en met 4 oktober 2024. Vanuit het I&O Research-panel zijn 3.695 panelleden direct benaderd (16 – 25 jaar). Daarnaast zijn 4.535 panelleden met thuiswonende kinderen gevraagd om mee te doen. Wanneer ouders toestemming gaven voor hun kind(eren) om deel te nemen, konden zij de vragenlijst delen met hun kind(eren). Aanvullend op het I&O Research-panel zijn panels van PanelClix, Panel Inzicht en Norstat ingezet om de respons te verhogen. Na de kwaliteitschecks om de dataset op te schonen waren er 5.360 ingevulde vragenlijsten van jongeren (12 – 25 jaar) die meededen aan meetronde 13.
|
Meetronde |
Afnameperiode |
Deelnemers (N) |
|---|---|---|
|
Ronde 1 |
20 september – 7 oktober 2021 |
4.807 |
|
Ronde 2 |
7 – 27 december 2021 |
4.751 |
| Ronde 3 | 1 - 17 maart 2022 | 5.826 |
| Ronde 4 | 25 mei - 7 juni 2022 | 4.179 |
| Ronde 5 | 5-20 september 2022 | 4.608 |
| Ronde 6 | 28 november - 14 december 2022 | 3.993 |
| Ronde 7 | 13 - 27 maart 2023 | 5.285 |
| Ronde 8 | 15 juni - 4 juli 2023 | 4.647 |
| Ronde 9 | 15 september - 2 oktober 2023 | 5.079 |
| Ronde 10 | 11 - 22 december 2023 | 4.919 |
| Ronde 11 | 21 maart - 5 april 2024 | 5.087 |
| Ronde 12 | 4 - 18 juni 2024 | 5.283 |
| Ronde 13 | 19 september - 4 oktober 2024 | 5.360 |
De resultaten van eerdere kwartaalonderzoeken staan op de pagina Eerdere metingen.
Deelnemers meetronde 13
De meeste deelnemers aan meetronde 13 waren tussen de 18 en 25 jaar oud (59%). Meer meisjes en vrouwen deden mee dan jongens en mannen (61% vergeleken met 38%). Bij geslacht vinkte 1% van de jongeren anders/wil ik niet zeggen aan. Van de deelnemers heeft 63% een hoog opleidingsniveau of volgt een studie op het hbo (hoger beroepsonderwijs) of op de universiteit. Uit heel Nederland deden jongeren mee aan het onderzoek, maar de meeste kwamen uit Zuid-Holland (20%) en Noord-Holland (15%). De provincies Flevoland (3%), Drenthe (3%) en Zeeland (3%) zijn het minst vertegenwoordigd.
Materiaal
De dataverzameling vond online plaats met een geprogrammeerde vragenlijst. Deze vragenlijst is opgesteld door Netwerk GOR en bestond uit verschillende vragen met uiteenlopende antwoordcategorieën. De volgende onderwerpen kwamen aan bod:
- sociaal-demografische kenmerken
- meegemaakte gebeurtenissen tijdens de coronaperiode
- algemene gezondheid
- mentale gezondheid
- lichamelijke gezondheid
- zorg- en hulpbehoeften
Representativiteit en weegfactor
Na de dataverzameling hebben we gecorrigeerd voor afwijkingen in representativiteit door weegfactoren toe te kennen op basis van geslacht, leeftijd, regio en opleidingsniveau. Dat doen we door de steekproefsamenstelling met de populatiesamenstelling te vergelijken (afkomstig uit de ‘Gouden Standaard’ van het Centraal Bureau van de Statistiek).
Data-analyse
Op de website staan gewogen cross-sectionele cijfers. Waar mogelijk vullen we dit aan met trendgrafieken. Trendgrafieken laten zien hoe de mentale en fysieke gezondheid van de bevolking zich ontwikkelt. We laten trendgrafieken zien bij alle onderwerpen waarvan we al drie of meer rondes op dezelfde manier gegevens verzamelen. Zo geven we inzicht in hoe de Nederlandse jeugd rapporteerde op mentale en fysieke gezondheid en hulpbehoefte.
Uitkomsten regressieanalyses
Meerdere rondes bekeken we welke groepen duidelijk meer kans hadden om goed of juist slecht te scoren op een onderwerp, bijvoorbeeld vertrouwen in de toekomst of eenzaamheid. De resultaten bleven elke ronde nagenoeg hetzelfde. Daarom geeft de tabel hieronder per onderwerp een samenvatting van de gevonden risicofactoren uit de rondes acht tot en met elf:
| Onderwerp | Risicofactoren | |
|---|---|---|
| Impact coronatijd | Symptomen van PTSS (Posttraumatische Stressstoornis) na een heftige gebeurtenis in de coronatijd of door het coronavirus | Bij (emotionele) eenzaamheid is er meer kans op symptomen van PTSS nadat iemand een coronageraleerde gebeurtenis meemaakt. Ook bij zelfdodingsgedachten en lichamelijke klachten is er meer kans dat jongeren PTSS-symptomen ontwikkelen na zo'n gebeurtenis. Soms komen het hebben van een hulpvraag bij de zorg voor zieke familieleden/huisgenoten en stress door de thuissituatie, coronaperiode en/of maatregelen en overige zaken naar voren als risicofactoren. |
| Algemene gezondheid | Goed ervaren gezondheid | Jongeren die meestal gelukkig zijn ervaren hun gezondheid vaker als goed. Dat geldt ook voor jongeren met vertrouwen in de toekomst. De kans dat een jongere zijn of haar gezondheid goed beoordeelt is kleiner als ze lichamelijke of mentale klachten hebben, eenzaam zijn, of stress hebben door eigen problemen. |
| Vertouwen in de toekomst | Kijken we naar alle gegevens, dan blijkt dat vooral jongeren met mentale klachten en jongeren die meestal ongelukkig zijn minder vertrouwen hebben in de toekomst. | |
| Mentale gezondheid | Mentaal welbevinden | Jongeren die meestal ongelukkig zijn, eenzaam zijn, lichamelijke klachten hebben vaak ook mentale klachten. Dat geldt nog sterker voor jongeren die heel eenzaam zijn. Zelfdodingsgedachten en mentale klachten komen ook vaak voor. Jongeren met meer vertrouwen in de toekomst hebben juist minder mentale klachten. |
| Zelfdodingsgedachten | Sommige groepen denken meer over zelfdoding na. Vooral jongeren die zich heel eenzaam voelen en jongeren met mentale klachten zijn vatbaar voor deze gedachten. Ook ervaren deze jongeren vaker stress. | |
| Eenzaamheid | Eenzaamheid komt vaker samen voor met mentale klachten en zelfdodingsgedachten. Jongeren met stress door de mening van anderen, hun thuissituatie, eigen problemen, de coronaperiode en/of -maatregelen of overige zaken zijn vaak eenzamer. Andersom zijn jongeren met vertrouwen in de toekomst vaak minder eenzaam. | |
| Stress | Jongeren hebben duidelijk meer kans op stress als ze lichamelijke of mentale klachten hebben. Stress komt vaak samen voor met (ernstige) eenzaamheid. Jongeren die meestal ongelukkig zijn ervaren ook vaker stress. | |
| Lichamelijke gezondheid | Lichamelijke klachten | Jongeren die stress ervaren en jongeren die eenzaam zijn hebben een grotere kans op lichamelijke klachten. Jongeren in de leeftijdsgroep 18-25 jaar hebben vaker lichamelijke klachten dan jongeren van 12-17 jaar. Soms komen het hebben van een hulpvraag en mentale klachten naar voren als risicofactoren. |
Extra cijfers opvragen
Het is het mogelijk om aanvullende cijfers uit de jongeren- en volwassenenpanels op te vragen. Zo kunnen de gezondheidsuitkomsten uitgesplitst worden naar verschillende demografische kenmerken (zoals geslacht, leeftijd en opleidingsniveau). Daarnaast is het mogelijk om de cijfers op provinciaal niveau op te vragen. Neem hiervoor contact op met het GOR covid 19-onderzoeksteam (gor-covid19@rivm.nl).
Over de surveillance van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn
De Nivel Zorgregistraties zijn bedoeld voor de signalering van (infectie)ziekten in de algemene bevolking, maar kunnen ook gebruikt worden voor de monitoring van andere acute klachten. Wekelijks zijn er cijfers beschikbaar over hoe vaak symptomen en aandoeningen in de Nederlandse bevolking voorkomen (prevalentiecijfers). Deze cijfers zijn gebaseerd op geanonimiseerde gegevens uit elektronische medische dossiers van huisartsenpraktijken. De cijfers worden berekend als het aantal personen dat de huisarts in die week raadpleegde voor bepaalde symptomen of aandoeningen, gedeeld door het totaalaantal ingeschreven patiënten in de praktijk. De gegevens komen van ongeveer 380 huisartsenpraktijken met ongeveer 1,6 miljoen patiënten (9% van de Nederlandse bevolking). De gegevens over de symptomen en aandoeningen worden routinematig geregistreerd, gebruikmakend van de ICPC (International Classification of Primary Care) (International Classification of Primary Care, versie 1). Dit classificatiesysteem wordt in Nederland door alle huisartsen gebruikt.
Acute gezondheidsproblemen of -condities die mogelijk (direct of indirect) gerelateerd zijn aan de coronapandemie, zoals gepresenteerd aan huisartsen, zijn in kaart gebracht. We richten ons op een aantal niet-specifieke ziekteverschijnselen die een fysieke en/of mentale oorzaak kunnen hebben. Het gaat om zowel ziekteverschijnselen die bekend zijn voor een aandoening, maar ook ziekteverschijnselen die niet aan een aandoening worden toegeschreven. Een deel van deze ziekteverschijnselen wordt door het RIVM genoemd als mogelijke langdurige klachten na het doormaken van een infectie met het coronavirus. Een directe link is echter niet te maken. Besmetting wordt niet geregistreerd in deze data). Zie tabel 1 tabel voor de ziekteverschijnselen die in dit onderzoek zijn meegenomen, en de ICPC-codes.
Lijst met niet-specifieke symptomen en overeenkomende ICPC-1 codes
| Symptomen | ICPC code (naam code) |
|---|---|
| Benauwd of kortademig in rust (zonder inspanning)* | R02 (Dyspnoe/benauwdheid toegeschreven aan luchtwegen) R03 (Piepende ademhaling) R04 (Andere problemen ademhaling) R29 (Andere symptomen/klachten luchtwegen) |
| Moeheid* | A04 (Moeheid/zwakte) |
| Spierpijn* | L18 |
| Misselijkheid | D09 |
| Pijn of druk op de borst* | K01 (Pijn toegeschreven aan hart) K02 (Druk/beklemming toegeschreven aan hart) K03 (Andere pijn toegeschreven aan hartvaatstelsel) |
| Hartkloppingen* | K04 (Hartkloppingen/bewust van hartslag) |
| Angstig/nerveus/gespannen gevoel | P01 |
| Plotselinge (hevige) stress of crisis | P02 (Crisis/voorbijgaande stressreactie) |
| Depressief gevoel* | P03 (Down/depressief gevoel) |
| Suïcide, -pogingen en -gedachten | P77 |
| Slaapproblemen |
P06 (Slapeloosheid/andere slaapstoornis) |
| Hoofdpijn* |
N01 |
| Duizeligheid of licht in het hoofd | N17 |
| Geheugen- of concentratieproblemen* | P20 (Geheugen-/concentratie-/oriëntatiestoornissen) |
| Andere afwijking(en) reuk/smaak* | N16 |
* Relevant voor post-COVID volgens de RIVM-lijst.
Specifiek voor jongeren is het belangrijk om te vermelden dat het in Nederland vanaf 12 jaar is toegestaan om zelf naar de huisarts te gaan (zonder begeleiding van ouder/verzorger). Tot 16 jaar geldt wel dat hiervoor toestemming nodig is van een ouder/verzorger. Dat betekent dat de beslissing om met een bepaalde klacht naar de huisarts voor de jongere leeftijdsgroepen niet alleen genomen wordt door degene met de klachten. Deze situatie geldt voor alle meetrondes en biedt geen verklaring voor verschillen tussen de meetresultaten.